Aan het einde van de dag heb ik keelpijn en ben ik doodmoe van het praten.
Jaap, 41 jaar, docent.

Spreken en zingen is mogelijk door een samenspel van adem, stem en articulatie. Stemgeluid ontstaat doordat je stembanden uitgeademde lucht in trilling brengen. Dit geluid vervorm je met je tong, lippen, kaak en gehemelte tot spraakklanken.

Stemmisbruik en verkeerd stemgebruik

Door stemmisbruik zoals schreeuwen, gekke stemmetjes opzetten, hoesten, kuchen en keelschrapen of door spreken in lawaaiige situaties kun je als volwassene of als kind last krijgen van je stem. Ook als je te hoog of te laag spreekt of juist te hard of te zacht spreekt kun je problemen met je stem krijgen. Houding, adem en de mate van spanning in je lichaam kunnen je ook stemproblemen geven. Soms leiden psychische problemen tot heesheid en soms kan de oorzaak liggen in het stemorgaan zelf. Vaker is een combinatie van deze factoren de oorzaak van heesheid.

Door verkeerd stemgebruik kan je stem bijvoorbeeld hees, schor of krakerig klinken. Dit voelt aan het eind van de dag vermoeid of pijnlijk. Je kan ook het gevoel hebben dat er iets in je keel zit. Bij veel mensen zijn deze klachten van voorbijgaande aard. Je hebt bijvoorbeeld last van je stem na een feestje, een belangrijke voetbalwedstrijd of tijdens een verkoudheid. Bij heesheid klinkt de stem dagelijks niet meer helder: er is een fijne of grove ruis te horen of een kraak. De stem kan zelfs helemaal of gedeeltelijk wegvallen.

Als gevolg van stemmisbruik of verkeerd stemgebruik kun je ook goedaardige vormveranderingen aan de stembanden krijgen, zoals stembandknobbels, een poliep of een oedeem. Een De kno-arts stelt de diagnose.

Logopedie voor je stem

Als je regelmatig of blijvend problemen met je stem hebt en je er last van hebt in je dagelijks leven, kun je samen met de logopedist je stem zo optimaal mogelijk leren gebruiken.

Soms is logopedie niet voldoende. In die specifieke situaties werken we graag samen met een KNO-arts.

Je stem juist leren gebruiken

Ik heb het gevoel dat ik een ‘krop’ in de keel heb die maar niet weggaat, hoe vaak ik ook hoest of mijn keel schraap.
An, 52 jaar, administratief medewerkster.

De logopedisten van Logopediepraktijk Huijts helpen je op de juiste manier je stem te gebruiken en te sparen. We besteden aandacht aan je lichaamshouding en leren je ontspannen te ademen. Ze vormen samen de basis van goed stemgebruik.

Doordat ik logopedie kreeg heb ik geleerd hoe ik mijn ademhaling zo kan inzetten, dat ik beter en comfortabeler kan zingen in het koor. Ik heb sindsdien eigenlijk geen last meer gehad van een hese stem.

Stemstoornissen

Een stemstoornis is een aandoening van de stem of het stemapparaat, met als gevolg afwijkingen in de klank, de omvang en het volume van de stem. Bij patiënten met een stemstoornis is het stemgeluid hees, schor, te hoog, te laag, te zacht of te luid of de stem valt weg of slaat over. Veel of lang praten lukt meestal niet en zingen helemaal niet. Er kan sprake zijn van keelpijn, keelschrapen, hoesten en een vermoeid gevoel in de keel. Ook kunnen er klachten zijn met betrekking tot de ademing. Het is normaal dat iemand wel eens hees is gedurende enkele dagen, maar duurt de heesheid langer dan twee à drie weken, dan is ingrijpen gewenst. Wanneer de huisarts een functionele (niet organische) oorzaak vermoedt, kan hij de patiënt verwijzen naar een logopedist voor onderzoek en behandeling.

Stemstoornissen zijn als volgt in te delen:

• Organische stemstoornissen: er is iets niet in orde met het strottenhoofd.
  • Primair organische stemstoornissen door uiteenlopende inwendige en uitwendige oorzaken.
    Bijvoorbeeld: endocriene veranderingen, larynxtumor en stembandverlamming.
  • Secundair organische stemstoornissen door weefselstructuurveranderingen ten gevolge van verkeerd stemgebruik, overbelasting of stemmisbruik. Bijvoorbeeld: stembandknobbeltjes, chronische hyperplastische laryngitis en stembandoedeem.
• Functionele stemstoornissen: het stemorgaan is in orde, maar wordt verkeerd gebruikt, misbruikt of overbelast. Als het gebruik te lang en/of te veel voorkomt, kan het stemorgaan beschadigen en kan er een organische verandering plaatsvinden.

Indicaties voor verwijzing

Logopedisch onderzoek en behandeling van zowel kinderen als volwassenen zijn geïndiceerd bij:

• heesheid, langer dan twee à drie weken;
• pijn in de keel ten gevolge van spreken (verkeerd stemgebruik);
• snel vermoeid zijn door spreken;
• wegvallen van de stem;
• voortdurend de keel moeten schrapen;
• drukkend gevoel in de keel (globusgevoel);
• klachten van benauwdheid tijdens het spreken;
• niet meer kunnen roepen of zingen;
• stemdaling of stemstijging;
• stemzwakte, geringe draagkracht van de stem;
• onvoldoende herstel na een verkoudheid wanneer de klachten langer dan vier tot zes weken blijven bestaan; verkeerd stemgebruik kan recidiverende laryngitis veroorzaken.

Logopedische therapie

In de logopedische therapie werken we aan de stemhygiëne (op een goede en gezonde manier met je stem omgaan) en gaan we de stembelasting afstemmen op de stembelastbaarheid van dat moment. In de therapie werken we naar een herstel van een juist evenwicht tussen lichaamshouding, ademdruk en ademsteun, stembandsluiting en zo nodig articulatie. We streven naar een optimaal stemgeluid en naar een economische manier van omgaan met de stem.