Papa auto’
Gert-Jan, 3 jaar.

Taalontwikkeling bij kinderen

Iedereen leert taal in zijn of haar eigen tempo. Als je kind op taalgebied achterblijft bij leeftijdgenootjes, dan kan er sprake zijn van een achterstand in de taalontwikkeling. Je kind heeft bijvoorbeeld moeite met het begrijpen van wat er gezegd wordt. Ook kan je kind in ‘kromme’ korte zinnen spreken of moeite hebben met het leren van nieuwe woorden en het vertellen van een verhaal. Of er zijn moeilijkheden in de zogeheten communicatievoorwaarden: Je merkt bijvoorbeeld dat je kind grote moeite heeft om op zijn beurt te wachten, het lastig vindt om te luisteren en oogcontact te maken in gesprekssituaties. Een achterstand in de taalontwikkeling kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan er bijvoorbeeld sprake zijn van onvoldoende taalaanbod of van een taalontwikkelingsstoornis. Signalen kunnen zijn: Als een kind niet begrepen wordt of het gaat zich juist steeds meer terugtrekken. Ook het leren op school kan moeizamer verlopen.

Als je twijfelt over de taalontwikkeling van je kind is het verstandig om een afspraak te maken met een logopedist. Onze logopedisten kunnen het niveau van de taalontwikkeling van je kind zorgvuldig onderzoeken en samen met jou bepalen of logopedie nodig is.

Mijn dochter praatte als driejarige aan één stuk door, maar mensen die haar niet kennen konden haar nauwelijks verstaan. Zij bleek bepaalde klankprocessen onjuist te hebben opgeslagen, zo legde de logopedist mij uit. Op speelse wijze leerde mijn dochter dat ze de klanken niet achter in de mond, maar voor in de mond moest maken. Na 6 maanden logopedie sprak ze verstaanbaar voor haar groepsgenootjes op de peuterzaal en haar leidster. Toen moest ze net naar groep 1 van de basisschool en ze kon verstaanbaar spreken! Ik was wel opgelucht en blij dat logopedie zo goed had geholpen.
Vader van Sanne, een meisje van 4 jaar

Taal(ontwikkelings)stoornissen

Onder taalontwikkelingsstoornissen vallen al die stoornissen in de opbouw en het verwerven van de taal, ten gevolge waarvan het spreken van een kind zich in vergelijking met leeftijdsgenoten langzamer of anders ontwikkelt dan normaal. Een taalstoornis kan blijven bestaan als de taal zich niet meer ontwikkelt of kan ontstaan te gevolge van een hersenbeschadiging. De problemen kunnen zowel betrekking hebben op de woord en/of zinsproductie (expressieve taalstoornis) als op het woord en/of zinsbegrip (receptieve taalstoornis).

De normale taalontwikkeling:

• 1 jaar: het kind brabbelt veel en gevarieerd
• 1½ jaar: het kind heeft een expressieve woordenschat van tenminste vijf woorden
• 2 jaar: het kind spreekt in tweewoord zinnen. Het vraagt veel: “Is dat?”
• 3 jaar: het kind spreekt in drie- tot vijfwoord uitingen met weinig grammaticale structuur
• 4 jaar: het kind spreekt in eenvoudige enkelvoudige zinnen. Meervoudsvormen en vervoegingen zijn nog moeilijk. Het kind stelt veel ‘waarom’-vragen.
• 5 jaar: het kind spreekt in goed gevormde, ook samengestelde zinnen.

Indicaties voor verwijzing

Logopedisch onderzoek en behandeling zijn geïndiceerd wanneer:

• kinderen niet, opvallend weinig en/of weinig gevarieerd brabbelen. Dit kan een aanwijzing zijn voor een te verwachten niet-normale taalontwikkeling;
• een kind van twee jaar nog niet of nauwelijks spreekt. De taalontwikkeling moet met extra aandacht worden gevolgd en de ouders moeten zo nodig begeleid worden. Echt afwijkend is ‘niet spreken’ bij een kind van drie jaar;
• de ouders ongerust zijn: in een logopedisch onderzoek kan worden vastgesteld of de zorgen gegrond zijn en of logopedische interventie nodig is;
• een kind qua taalproductie duidelijk achter is ten opzichte van leeftijdsgenoten;
• een kind van 3½ jaar nog niet begrepen wordt door vreemden;
• er een duidelijke discrepantie bestaat tussen het begrijpen en het uiten van taal;
• een kind een slecht taalbegrip heeft en/of zich gebrekkig uit, bijvoorbeeld een verkeerde zinsvolgorde, onjuist vervoegen van werkwoorden enz.;
• er problemen zijn bij de tweede taalverwerving.

Logopedische therapie

De logopedist zal veelal gebruik maken van genormeerde testen om het taalniveau van het kind te bepalen en vast te stellen waar de eventuele hiaten zitten. De logopedische therapie kan direct en ook indirect zijn. Vooral bij jonge kinderen is de indirecte therapie ook van groot belang. Met de ouders wordt besproken en geoefend hoe zij de taalontwikkeling van hun kind het beste kunnen stimuleren. In de directe therapie werken wij met het kind aan o.a. het richten van de auditieve aandacht, het verbeteren van het taalbegrip, het leren ontdekken van grammaticale regels, het creatief leren omgaan met die regels en het uitbreiden van de woordenschat.

Handige documenten

Om een beter beeld te krijgen van het niveau van de taalontwikkeling van je kind, kun je de SNEL-test gebruiken.

Als je meer informatie wilt over welke woorden je kind moet kennen op welke leeftijd, biedt de lijst met Basiswoorden Amsterdamse Kleuters, kortweg BAK-lijst, een uitkomst. De lijst bevat uiteenlopende alledaagse woorden die in het kleuteronderwijs gebruikt worden en vormen de basis van een gezonde woordenschat.